سنگ کلیه: از علائم تا درمان، هرآنچه باید بدانید
آیا تا به حال دردی شدید و ناگهانی را در ناحیه پهلو یا کمر تجربه کرده‌اید که تمام فعالیت‌های روزمره‌تان را مختل کند؟ این درد می‌تواند یکی از علائم اصلی سنگ کلیه باشد، مشکلی که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. سنگ کلیه به توده‌های سختی گفته می‌شود که از تجمع مواد معدنی و نمکی در داخل کلیه‌ها تشکیل می‌شوند. این سنگ‌ها گاهی به کوچکی یک دانه شن و گاهی به بزرگی یک توپ گلف هستند. اگرچه وجود آن‌ها در ابتدا ممکن است بی‌علامت باشد، اما حرکتشان در مجاری ادراری می‌تواند دردی غیرقابل تحمل ایجاد کند. در این مقاله، به طور کامل به بررسی علل، علائم، روش‌های تشخیص، درمان و همچنین راهکارهای پیشگیری از سنگ کلیه می‌پردازیم.
عوامل موثر بر تشکیل سنگ کلیه: چه چیزهایی باعث ایجاد سنگ می‌شوند؟
تشکیل سنگ کلیه فرآیندی پیچیده است که عوامل مختلفی بر آن تأثیر می‌گذارند. شناخت این عوامل به ما کمک می‌کند تا با ایجاد تغییرات در سبک زندگی، از بروز آن پیشگیری کنیم.
کم آبی بدن: اصلی‌ترین عامل خطر
عدم نوشیدن آب کافی، مهم‌ترین دلیل تشکیل سنگ کلیه به شمار می‌رود. کم‌آبی بدن باعث غلیظ‌تر شدن ادرار و افزایش غلظت نمک‌ها و مواد معدنی می‌شود. این شرایط باعث می‌شود مواد به هم چسبیده و به مرور زمان کریستال‌هایی تشکیل دهند که در نهایت به سنگ تبدیل می‌شوند. برای جلوگیری از این اتفاق، نوشیدن حداقل ۸ تا ۱۰ لیوان آب در روز ضروری است.
رژیم غذایی نامناسب
نمک زیاد: مصرف بیش از حد نمک، دفع کلسیم در ادرار را افزایش می‌دهد. این کلسیم اضافی می‌تواند به تشکیل سنگ‌های کلسیمی منجر شود.
پروتئین حیوانی: مصرف زیاد گوشت قرمز، مرغ و ماهی سطح اسید اوریک در بدن را افزایش می‌دهد که یکی از دلایل اصلی تشکیل سنگ‌های اسید اوریک است.
غذاهای حاوی اگزالات:مواد غذایی مانند اسفناج، ریواس، شکلات و آجیل سرشار از ترکیبی به نام اگزالات هستند. اگزالات به راحتی با کلسیم ترکیب شده و سنگ‌های اگزالات کلسیم را تشکیل می‌دهد.
سابقه خانوادگی و ژنتیک
افرادی که در خانواده‌شان سابقه سنگ کلیه وجود دارد، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آن قرار دارند. برخی شرایط ژنتیکی نیز باعث می‌شوند کلیه‌ها نتوانند مواد معدنی را به درستی دفع کنند.
عوامل پزشکی و دارویی
بیماری‌هایی مانند عفونت‌های مکرر مجاری ادراری، بیماری‌های التهابی روده و چاقی خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهند. همچنین، مصرف طولانی‌مدت برخی داروها نیز می‌تواند در تشکیل سنگ مؤثر باشد.
علائم و تشخیص سنگ کلیه: چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
سنگ کلیه ممکن است تا زمانی که در کلیه ثابت است، هیچ علامتی ایجاد نکند. اما با حرکت سنگ و ورود آن به مجرای ادراری (حالب)، علائم زیر ظاهر می‌شوند:
درد شدید و ناگهانی: این درد که به “کولیک کلیوی” معروف است، معمولاً در یک طرف بدن و در ناحیه پهلو و پشت، زیر دنده‌ها آغاز می‌شود و امکان دارد به سمت شکم و کشاله ران منتشر شود. شدت درد می‌تواند به صورت موجی و غیرقابل تحمل باشد.
هماچوری (خون در ادرار): وجود خون در ادرار یکی از شایع‌ترین علائم است که رنگ ادرار را به صورتی، قرمز یا قهوه‌ای تغییر می‌دهد.
تهوع و استفراغ: بسیاری از بیماران به دلیل شدت درد، حالت تهوع و استفراغ را تجربه می‌کنند.
سایر علائم: از دیگر نشانه‌ها می‌توان به احساس درد یا سوزش هنگام ادرار، نیاز مکرر به دفع ادرار و همچنین تب و لرز (در صورت وجود عفونت) اشاره کرد.
پزشک برای تشخیص دقیق سنگ کلیه، از روش‌های مختلفی استفاده می‌کند. پس از معاینه فیزیکی و بررسی علائم، انجام آزمایش ادرار و خون و همچنین تصویربرداری با سونوگرافی یا سی‌تی اسکن برای تعیین اندازه و محل دقیق سنگ ضروری است.
درمان سنگ کلیه: راهکارهای نوین و موثر
روش درمان سنگ کلیه کاملاً به اندازه، نوع و محل سنگ بستگی دارد.
درمان سنگ‌های کوچک (کمتر از ۵ میلی‌متر):
معمولاً سنگ‌های کوچک با نوشیدن مایعات فراوان و مصرف داروهای مسکن و شل‌کننده مجاری ادراری به طور طبیعی دفع می‌شوند. پزشک ممکن است برای تسهیل دفع سنگ، داروهایی را نیز تجویز کند.
درمان سنگ‌های متوسط (۵ میلی‌متر تا ۲ سانتی‌متر):
سنگ‌شکن برون‌اندامی (ESWL): این روش غیرتهاجمی با استفاده از امواج صوتی، سنگ را از خارج بدن به قطعات ریز خرد می‌کند تا به راحتی دفع شوند. ESWL معمولاً برای سنگ‌های کلیه مناسب است.
اورتروسکوپی (URS): در این روش، پزشک یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر به نام اورتروسکوپ را از طریق مجرای ادرار وارد می‌کند و سنگ را با استفاده از لیزر خرد می‌نماید. این روش برای سنگ‌هایی که در حالب (لوله‌ای که ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می‌کند) گیر کرده‌اند، بسیار مؤثر است.
درمان سنگ‌های بزرگ (بیشتر از ۲ سانتی‌متر):
نفرولیتوتومی از طریق پوست (PCNL): پزشکان این روش را برای سنگ‌های بزرگ و پیچیده در داخل کلیه به کار می‌برند. آن‌ها با ایجاد یک برش کوچک در پشت، ابزار خاصی را وارد کلیه کرده و سنگ را به طور مستقیم خارج می‌کنند.
جراحی باز: امروزه این روش در موارد بسیار نادر و پیچیده مورد استفاده قرار می‌گیرد و روش‌های کم‌تهاجمی‌تر جایگزین آن شده‌اند.
پیشگیری از سنگ کلیه: تغییراتی ساده برای زندگی بهتر
بهترین راه برای مقابله با سنگ کلیه، پیشگیری از تشکیل آن است. با رعایت چند نکته ساده در زندگی روزمره، می‌توانید خطر این مشکل را به شدت کاهش دهید:
نوشیدن آب فراوان: هدف شما باید داشتن ادراری شفاف و بی‌رنگ باشد.
کاهش مصرف نمک: از غذاهای فرآوری‌شده و فست‌فود که سرشار از نمک هستند، پرهیز کنید.
رعایت رژیم غذایی متعادل: مصرف پروتئین حیوانی را کنترل کرده و از پروتئین‌های گیاهی بیشتر استفاده کنید.
مصرف به اندازه کلسیم: بدن به کلسیم نیاز دارد. به جای حذف آن، کلسیم را به همراه غذاهای حاوی اگزالات مصرف کنید تا جذب آن بهتر انجام شود.
ورزش منظم:فعالیت بدنی منظم به حفظ سلامت کلیه‌ها و وزن مناسب کمک شایانی می‌کند.